Potoczne rozumienie pastiszu odsyła nas do pojęcia naśladowania. Z teorii literatury wynosimy pastisz jako stylizację polegającą na zagęszczaniu najwyraźniejszych właściwości danego obiektu (np. maniery artystycznej, literackiej etc.), stylizację opartą na rekonstrukcji zasad wzorca, służącą uwypukleniu pewnych rysów charakterystycznych, wreszcie stylizację mogącą mieć na celu krytykę lub polemikę z pierwowzorem. Z kolei parodia kojarzy nam się przede wszystkim z naśladowaniem w sposób karykaturalny, naśladowanie sprawia tu wrażenie jakby nieudolnego, w rzeczywistości ma na celu wyśmianie pierwowzoru. W rozumieniu tym granica pomiędzy pastiszem a parodią wydaje się odbrobinę rozmyta; w przypadku telewizji natomiast podejrzewamy, że większość użytkowników nie odczuwa w ogóle różnicy pomiędzy oboma praktykami; widoczne jest to, naszym zdaniem, zwłaszcza w środowisku youtube, który tworzą użytkownicy, a gdzie pojęcie pastiszu i parodii występuje na zasadzie wymienności. Wyniki wyszukiwania na youtube.com hasła pastisz i parodia przynoszą w zasadzie takie same rezulataty. Dla porównania:
(parodia – uprzedzamy, że zawiera niecenzuralne wyrażenia i kontrowersyjne treści)
Istotne rozróżnienie pomiędzy pastiszem a parodią opisuje John Fiske w swoim eseju Postmodernizm i telewizja. Przede wszystkim stwierdza, że pastisz „jest parodią bez wymiaru parodystycznego”. Opiera się tu na postmodernistycznej teorii Baudrillarda (por. Baudrillard, Symulakry i symulacja) według której obrazy i rzeczywistość nie mają odmiennych statusów ontologicznych (nie ma między nimi żadnej różnicy). Jeśli parodia opiera się na różnicy między oryginałem a jego parodystyczną reprodukcją, to pastisz neguje taką różnicę, ponieważ nie godzi struktury porządkujące, które postmodernizm odrzuca. W kontekście propozycji Fiske’a zatem praktyki jutjubowe stanowią, naszym zdaniem, formę parodii, ze względu na to, że efekt parodystyczny osiągany jest najczęściej przez różnicę pomiędzy oryginałem a utworem wtórnym (w najbardziej dosłownym rozumieniu).
Próbując ustosunkować się do tematu postu, dopatrujemy się we współczesnej telewizji praktyk postmodernistycznych, wykorzystujących pastisz (podążając wciąż za myślą Fiske’a), podczas gdy parodia pozostaje domeną przede wszystkim internetu (zwłaszcza serwisu youtube). Parodia w tym rozumieniu nie może wręcz zaistnieć w telewizji, wymagałaby bowiem zabiegów autoparodystycznych. Jeśli możemy ją zaobserwować, to tylko wewnątrz danego programu, jako jego element (jak na przykład w programie Szymon Majewski Show).
Z kolei, rozumiejąc pastisz jako „cytat” neutralny sądzimy, że jest on w zasadzie wszechobecny we współczesnej telewizji, co potwierdzają obszerne badania nad intertekstualnością telewizji. Można tu nawet wysunąć tezę, że telewizja to przykład postmodernistycznego bricolage’u, który Claude Levi-Staruss zdefiniował jako ułożenie istniejących przedmiotów w nowy sposób i ich rekontekstualizacja. Owa rekontekstualizacja może mieć miejsce zarówno na poziomie nadawcy (na przykład polskie wersje zagranicznych seriali, jak Kasia i Tomek, będący adaptacją kanadyjskiego Un gars, une fille czy BrzydUla wzorowana na telenoweli kolumbijskiej), jak i odbiorcy (odwołując się dalej do tekstu Fiske’a), gdy każdy odbiorca (grupa odbiorców/grupa społeczna) tworzy swój własny kontekst do oglądanego tekstu telewizyjnego.
Czy praktyka zappingu i deprogramowanie telewizji mają znaczenie dla jutjubowej aktywności odbiorców telewizji?
Youtube jest narzędziem internetowym, które pozwala tworzyć swoim użytkownikom własne kanały. Już w tej aktywności przejawia się opisany przez Dominique Chateau efekt zappingu. Jeśli zapping “wzmacnia moc wpływania telewidza na wybór programu, jednocześnie dając mu wiele czasu na interferowanie w trakcie programu” to w przypadku youtube’a zapping jest formą tworzenia własnego programu. Według Chateau zapper niszczy program, deprogramuje sygnał telewizyjny. Można powiedzieć, że zapper “jutjubowy” przeciwnie, tworzy, programuje swój własny przekaz; interaktywność jest tu cechą konstytutywną, wychodząc daleko poza scharakteryzowaną przez Chateau dla telewizji interaktywność przechodnią mocną. Siatka programowa i rygor zegara przestają mieć znaczenie dla użytkownika serwisu, może on, nieograniczony przez czas i pole wyboru, zappować i tworzyć swój własny strumień.
Przyład popularnego jutjubowego kanału parodystycznego: The Alien Language
Filed under: Uncategorized
telewizor w szafie 